By Niño Manaog | ANAYO
“Sa Hope for the Flowers” (1972) ni Trina Paulus na binasa mi kaito sa klase ni Mr. Abonal, dai ko nalilingawan itong “part” na si Stripe sagkod si Yellow nakaabot na sa ibabaw kan pigparasákat nindang “caterpillar pillar”—tapos sabi ninda ni Yellow, “mayò man baga digding nangyayari.”
“Ano man daa ‘ni?”
Hunà ko ngaya magayon digdi. Napayà si duwang ulod.
Si Yellow kayà sagkod si Stripe duwang ulod na nagkanagbuan sa kumpol-kumpol na mga ulod—sa pagkadrowing ni Trina Paulus garo nganì mga lipay, o alalásò—na nagpaparatiripon nagkakaramang nagsasarakat sa caterpillar pillar.
Hunà kaya ninda kun ano an pigpaparaurusyúso pigpaparákaramángan pigdúdurumanán kan mga kauulúdan pasákat sa halangkáwon na ito.
Kada sarò nakisùsùan sa kadakuldakul na arog ninda antes na magkanupáran an duwa sa hìbog kan kauulúdan na ito.
Kan mahiling ninda mismong nagpapatirihulog sana man palan an mga ulod na nakaabot na sa ibabaw, nadisganár si duwa.
An nahiling ninda, pagkatapos kan pagparapakisùsùan ninda sa gatos-gatos na ulod na nag-iiridós nagkakaramáng nagkakaranáp pasiring sa tuktok, mayò man palan nin saysáy.
Kayà piglukot na sana ninda an mga sadiri sa kada sarò. Dangan luminitong sinda ta nganing magpatihúlog marakdág makahalì sa tuktok na ito. Nakabalik giraráy sinda sa dagà.
Mayo palan daa duman an hinahanap ninda—kun anong dapat nindang gibohon mayo man duman.
Sa pag-agi kan mga aldaw, nakahiling sinda nin sarong arog man nindang nakabítay sa sangá, saka sana ninda naaraman na malúkot palan sinda kan sadiri. Mabitáy sa sanga.
Máluom sa saindang sápot nin haloy. Duman mahilumlòm. Ta nganing magsanglì an saindang itsura. Magdakula, magtalúbo.
Dangan magin sarong magayon na alibangbang. Apod ninda sa Ingles butterfly.
“Hope for the Flowers” came alive to us because Mr. Abonal didn’t just assign us but took effort to read the story with us—meeting after meeting after meeting.
Our English class then was a bedtime of sorts, with Mr. Abonal reading classic stories to us throughout the year.
He was feeding into our minds that we were Stripes who had to be taught when and how and why we will be meeting the Yellows of our lives even as we were dazed and confused about why we had to go join the other caterpillars who were going somewhere—yes, I remember—to the top of the caterpillar pillar where, well, there’s nothing.
Dai palan daa kaipuhan na magin ulod na sana.
Kaipuhan magrisgo—kaipuhan magnegar kan sadiri tanganing magdakulà. Magtalubò. Magbàgo. Ta nganing makua an sinasabing “more of life.”
Kayà palan. Swak sa “magis” philosophy kan mga Heswita. Now I know why it has been a required reading.
So an siram kan buhay palan—segun sa buhay kan alibangbang—yaon sa burak.
The caterpillar ought to become a butterfly to be able to feed on the flower’s nectar to pollinate it. And make it bear fruit.
Tà nganing may saysay. Tà nganing may bunga. May kahulugan. An buhay. Bow.
Ano daw tà—siring kan Little Prince ni Antoine de-St. Exupery o Prophet ni Kahlil Gibran—mga arog kaining libro an minatatak sa nagbabasa?
Haros gabos ming binaràsa sa klaseng ito ni Mr. Abonal daradara ko sagkod ngonyan.
Yaon an dramang “Lilies of the Field” ni William Barrett na pinelikula kan Hollywood tapos binidahan ni Sidney Poitier, African-American, na saro sa mga enot na nagrumpag kan all-white Hollywood kan manggana siya nin mga honra sa pag-arte.
Sa “Lilies of the Field,” yaon an makangirit na pag-urulay-ulay kan tolong lengwahe—Espanyol, Aleman sagkod an colloquial American English.
Sa mga madreng Aleman na binuligan niyang magtugdok nin chapel, nanùdan ni Homer Smith an balór kan teamwork, kan collective effort.
Na “no one can really do it alone” na garó man sana “no man is an island” kan metaphysical poet na si John Donne na garo man lang ngani “together each achieves more,” o T.E.A.M. Balik-GMRC?
Binasa mi man an short storyng “Flowers for Algernon” ni Daniel Keyes, manongod sa deterioration kan sarong 32-anyos na lalaking may helang sa payó.
Kawasà epistolaryo an style kan obrang ini, nasúsog mi an istorya kan pasyenteng si Charlie Gordon sa mga daily log, o diary entry niya—puon kan siya momóng pa, o an IQ 68 sana, dai aram an isfelling kan mga pangaran ninda—astang maglumpat an saiyang IQ sa 185, nagin matalion siyang magsurat—kawasa sa gene surgery na piggibo saiya—tapos kan buminalik na siya sa dating IQ niya, sagkod na siya magadan bilang garo consequencia. Pesteng bakuna—tibaad man Dengvaxia!
Nahiling ko giraray an ining istorya ni Charlie kan madalan ko an pelikulang “Phenomenon” (1996) ni John Turtletaub na binidahan ni John Travolta.
Talk of “selected readings” in the truest sense of the phrase.
Ano daw ‘to? Nátaon sana daw na puro may flowers an gabos na idto? O bakò man daw itong Year of the Flower?
Selectang-Selecta an flavor kan literaturang pinabarasa niya samo kan mga 15 o dies y seis años pa sana kami.
Antes nagin serbidor kan siyudad nin Naga, haloy na nagin maestro sa English si Mr. Abonal asin principal kan Ateneo de Naga High School.
Masuwerte kaming mga estudyante niya kaidto: kadakuldakul kaming giniribo sa English 4 ni Abonal.
Pagkabasa mi kan “Julius Caesar” ni William Shakespeare, nagpublikar kami nin mga diyaryong petsadong 44 B.C. para i-Balalong, i-Aniningal i-Weekly Informer i-Vox Bikol mi (man daá) an pagkaasasinar ki Julius Caesar, an emperador kan Roma.
Then, in one quarter, we were required to dig deep into the life of one prominent person in history from A to Z.
Assigned to the letter “F”, I short-listed Michael Faraday, Robert Frost and Sigmund Freud. Eventually, I chose Freud. Whose episode, if you may, merits a separate essay.
These were no days of Wikipedia ever—we had to source out the lives of these famous people from books and other hardbound materials in Amelita’s Verroza’s Circulation and Periodicals Sections of the high school library then in the ground floor of the Burns Hall.
Some of us even had to “invade” Ms. Esper Poloyapoy’s and Mrs. Aida Levasty’s cubicles across the hall inside the College Library where I, for instance, found the juicier Freud—in the definitive biography by his confidante, er, bosom buddy Ernest Jones.
Encyclopedia Britannica, World Book, American, all encyclopedias and primary sources—these were the heyday of index cards filed in that brown box—title, author, and yes, subject cards. I did not know why oh why but of all these cards, it’s the subject card that looked the most beautiful to me.
In that single class, some fifty personalities were featured enough to collect in a compendium of sorts. We were also asked to present these famous men and probably women in class (ambiguity intended). That project alone was legendary.*
